مفاهیم ایمنی

چکیده

هدف این مقاله تشریح مفاهیم ایمنی از دیدگاه مقدماتی و بنیادی است که در حقیقت پایه و اساس مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست است. پارامترهایی که باعث ایمنی و بهداشت و حفظ محیط زیست در پالایشگاه‌ها و مراکز پتروشیمی می‌گردد با پارامترهای مد نظر در صنایع خودروسازی، صنایع فولاد و یا صنایع ماشین کاری کاملا متفاوت است. درک عمیق از مفاهیم بنیادی ایمنی این امکان را فراهم می‌سازد تا مسوول ایمنی و یا سایر مدیران و کارشناسان ذیربط بتوانند سیستم استاندارد خود را تدوین، ارایه و اجرا نمایند. این مقاله همچنین  مفاهیم ایمنی و بهداشت را برای مصرف کنندگان و یا تولید کنندگان مواد شیمیایی بطور مختصر تشریح می‌نماید.

1- مفهوم بنیادی ایمنی

منظور از ایمنی، بهداشت و حفظ محیط زیست، یک اقدام همه‌گیر و گسترده است به‌طوری‌که تدوین و اجرای آن تنها مستم آن است که هر روز ما (اعم از هنگام رانندگی و غذا خوردن و یا در کارگاه صنعتی، آرایشگاه و .) به گونه‌ای باشد که این سه اصل همواره رعایت گردند. به عبارت دیگر باید بتوانیم از بروز حادثه و یا صدمه به مردم و محیط زیست جلوگیری نماییم. این تنها وقتی ممکن می‌گردد که بتوانیم منشا بروز حادثه را تشخیص، ثبت، پیش‌بینی و برای جلوگیری از وقوع آن در آینده اقدام نماییم.

2- چه کسانی مسوول ایمنی، بهداشت و محیط زیست هستند؟

اولین گام در اجرای سیستم ایمنی، سلامت و محیط زیست برای مدیران ایمنی این است که برای همه روشن نمایند که ایمنی مسوولیت هر فردی است و هر شخصی (اعم از پرسنل جزء یا مدیران ارشد) خود می‌توانند در فرآیند تشخیص، ثبت و تجزیه و تحلیل حادثه نقش مهمی داشته باشند. به همین دلیل برای اینکه این فرهنگ را همه‌گیر نماییم لازم است هر کس از هنگامی که از خانه خارج می‌شود و تا هنگامی‌که به خانه باز می‌گردد، عوامل حادثه‌ساز پیرامون خود را جستجو نماید. ثبت هر یک از این عوامل حادثه‌ساز (اعم از کوچک و بزرگ) و یا حتی ثبت خود حادثه نیز می‌تواند از بروز حادثه و یا تکرار آن جلوگیری نماید. کارشناسان ایمنی می‌توانند با به کار بردن تکنیک و یا روش ارزیابی علت بروز حادثه از بسیاری از حوادث آتی جلوگیری نمایند. ایمنی می‌تواند باعث ایجاد محیط کاری سالم و بی خطر و حتی کارایی بالا و افزایش بهره‌وری گردد.

- عوامل مخاطره‌آمیز چه هستند؟

خطر (Hazard) یعنی هر چیزی که امکان صدمه زدن به سلامت، امنیت و یا محیط زیست را داشته باشد. خطراتی که ممکن است به وقوع بپیوندد عبارتند از:

• خطرات بهداشتی مانند عوامل سرطانزا، سمی،  دردآور، سوزآور
• خطرات فیزیکی و شیمیایی مانند آتش گرفتن، اکسیده شدن
• خطرات ناشی از استفاده از محصول مثلا در سیستم هیدرولیکی تحت فشار
• خطرات محیطی مانند آنچه که چرخه حیات را به خطر می‌اندازد.

خطرات به دو دسته خطرات بحرانی و خطرات مزمن تقسیم‌بندی می‌شوند. خطر بحرانی نمود بسیار سریع یک اثر مضر است. مانند خوردن ضدیخ که بر روی کبد تاثیر می‌گذارد و باعث بروز ناراحتی کلیوی می‌شود. خطر مزمن نمود یک اثر مضر است که به آرامی و در طول زمان به صورت مکرر وجود داشته است، مانند مواجهه مستقیم و متداوم پوست با روغن‌های معدنی که باعث بروز ناراحتی‌های متعدد پوستی می‌شود.

4- روش‌های کنترل چیست؟

- کنترل همان اقدامات پیشگیرانه در جهت کاهش میزان مخاطرات است. نمونه‌هایی از کنترل را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

• سیستم‌های کاری ایمن و اداره امور توسط افراد آموزش دیده
• حفاظ‌ها و دریچه‌های تهویه گازهای خروجی
• نگهداری و استفاده صحیح از لوازم حفاظت فردی
• استفاده از مخازن انبارش پوشش‌دار
• ایجاد سیستم گزارش دهی از مشکلات ناشی از عوارض بهداشتی و پوستی.

5- نظارت بر محصول در مقوله کنترل به چه معناست؟

نظارت بر محصول به معنی داشتن مسوولیت بهداشت، ایمنی و مدیریت زیست محیطی محصول و محصولات جانبی در طول چرخه کامل حیات محصولات می‌باشد. هدف آن عبارتست از:

•  تشخیص و کاهش یا حذف مخاطرات بهداشتی و یا برگرفته از محیط در هر مرحله‌ای از چرخه حیات محصول
• ارزیابی محصول که یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظارت بر محصول می‌باشد.

6- مراحل ارزیابی محصول چیست؟

• تشخیص عوامل مخاطره‌آمیز (مانند عوامل بهداشتی، عوامل فیزیکی و شیمیایی)
• طبقه بندی، دسته‌بندی و جداسازی خطر با استفاده از استاندارهای لازم و قوانین و توافقات بین‌المللی
• ارزیابی خطری که به انسان یا محیط از طریق محصول وارد می‌آید
• تهیه اطلاعات در رابطه با خطر، کاهش خطر، مدیریت خطر (برگه مشخصات ایمنی)
• تهیه گزارشی از تمام ارزیابی‌ها و تاریخچه محصول

7- هدف از برگه مشخصات ایمنی محصول چیست؟

هدف از برگه مشخصات ایمنی محصول تامین اطلاعات لازم برای مسوولین ایمنی، بهداشت و محیط در محل کارخانه است. این اطلاعات در کمک به مسوولین ایمنی و بهداشت برای مهار کردن مخاطرات و در نتیجه ایجاد محیط کار امن و حفاظت از محیط زیست موثر می‌باشند.

برگه مشخصات ایمنی محصول می‌بایست متناسب با نحوه استفاده از محصول باشد. کاربردهای متفاوت ممکن است باعث بروز خطرات دیگری شود که مم به اقدامات پیشگیرانه و کمک‌های اولیه متفاوت شود.

8- نتیجه‌گیری

• ایمنی یک واژه بنیادی است که لازم است کلیه افراد سازمان مفهوم آن را عمیقا درک نمایند.
• هر شخصی مسوول ایمنی خود است.
• لازم است سیستم تشخیص عوامل حادثه‌ساز توسط مدیران ایمنی تدوین و تعریف گردد و توسط سایر کارکنان به اجرا درآید.
• لازم است تا سیستم کنترل، نظارت و ارزیابی خطرات توسط مدیران ایمنی تدوین و توسط کارکنان به اجرا در آید.